انواع کپسول های آتش نشانی

کپسول آتش‌نشانی نوعی دستگاه برای خاموش نمودن آتش است. این دستگاه جزء خاموش کننده‌های آتش قابل حمل دستی بوده و با توجه به نوع آتش ترکیبات مختلف مانند آب، پودر و گاز، گاز دی اکسید کربن را با فشار بر روی آتش می‌افکند.کپسول‌های آتش‌نشانی استوانه‌های فلزی محکمی هستند که با آب یا یک نوع ماده خفه کننده مانند دی اکسید کربن پر شده‌اند و وقتی اهرمی را که بالای این استوانه‌است فشار دهید، ماده با فشار زیادی از کپسول خارج می‌شود. در این کپسول‌ها یک لوله، مخزن تحت فشار کپسول را به قسمت بالای کپسول متصل و یک شیر فنری نیز ارتباط میان لوله را با دهانه خروجی مسدود کرده‌است. در بالای سیلندر، سیلندر کوچک دیگری وجود دارد که با گاز فشرده‌ای مانند دی اکسید کربن پر شده‌است و یک شیر جلوی انتشار دی اکسید کربن را می‌گیرد.برای استفاده از کپسول آتش‌نشانی باید ضامن کپسول را کشیده و اهرم آن را فشار داد. این اهرم یک میله را فشار می‌دهد تا شیر فنری را به پایین فشار دهد و مسیر خروجی را باز کند. گاز فشرده شده بر اثر فشار رها می‌شود و با نیروی قابل ملاحظه‌ای از مخزن به دهانه خروجی منتقل شده، خارج می‌شود.باید آن را مستقیماً روی سوخت هدف گیری و روی تمامی سوخت پخش کرد. کپسول را با اندازه‌های مختلف و گازهای مختلف می‌سازند.

انواع: co2 -پودر و گاز – هالوژن – آب و… هریک از آنها کاربرد ویژه دارد.

وزن کپسولهای آتش نشانی پودر و گاز با استاندارد ایران

۱- کپسول پودر و گاز ۱ کیلوگرمی

۲- کپسول پودر و گاز ۲ کیلوگرمی

۳- کپسول پودر و گاز ۳ کیلوگرمی

۴- کپسول پودر و گاز ۴ کیلوگرمی

۵- کپسول پودرو گاز ۶ کیلوگرمی

۶- کپسول پودر و گاز ۱۲ کیلوگرمی

۷- کپسول پودر و گاز  ۲۵ کیلوگرمی

۸- کپسول پودر و گاز ۵۰ کیلوگرمی

حجم سیلندر پودر و دیگر آن هوای خشک یا نیتروژن می‌باشد و در زمان شارژ فشار آن ۱۰ بار ( PSI ۱۵۰ ) می‌باشد . به دلیل اینکه پودر در داخل خاموش کننده به طور دائم تحت فشار می‌باشد احتمال کلوخه شدن در آن زیاد است . بنابراین هر از گاهی لازم است خاموش کننده را سر و ته نموده و مجدداٌ در جای خود بگذاریم . اغلب بر روی این خاموش کننده فشار سنج وجود دارد که فشار درون سیلندر را نشان می دهد . این خاموش کننده از نوع قابل کنترل بوده و در وزن‌های مختلف از ۵/۰ کیلویی تا ۱۴ کیلویی ( ۱ تا ۳۰ پوند ) وجود دارد . زمان تخلیه بستگی به وزن مواد محتوی دارد به طوری که از ۸ ثانیه تا ۱۴ ثانیه می‌باشد و مقدار تخلیه آن در زمان شارژ حداقل ۸۵٪ است . قدرت پرتاب این خاموش کننده ۶ متر است و جهت آتش‌های کلاس‌های مختلف به کار می رود .هر ماه یک بار بازدید ظاهری از خاموش کننده به عمل آید و در این بازدید فشار درون سیلندر را از روی فشار سنج مشاهده و سپس بدنه و پلمپ را بازدید کنید . در صورت امکان سالی یک بار در حریق آموزشی از خاموش کننده استفاده شود .

خاموش کننده‌ پودر و گاز بالن داخل و بالن بغل خود به دو گروه تقسیم می شوند .

الف ) کارتریج داخل ب ) کارتریج بیرون

الف ) کارتریج داخل :

عامل فشار در این نوع خاموش کننده‌ها گاز CO۲ می‌باشد که در داخل یک سیلندر کوچک قرار دارد که این سیلندر زیر درپوش و در داخل سیلندر خاموش کننده قرار گرفته است، در موقع استفاده با فشار اهرم راه خروج گاز از داخل کارتریج باز و گاز، محتویات داخل سیلندر را تحت فشار قرار داده و به بیرون م راند .

ب ) کارتریج بیرون :

در این نوع محتوی گاز CO۲ خارج از استوانه قرار گرفته و مجرای خروجی گاز کارتریج به بدنه خاموش کننده وصل می‌شود که عملکرد آن هم ضربه ای هم فلکه ای هم اهرمی است . کارتریج هایی که در خارج بدنه قرار می گیرند دارای سوپاپ عملکرد بوده و گاز کارتریج آز آن در صورت لزوم تخلیه می‌شود . در خاموش کننده‌های پودری کارتریج دار چنانچه به هر صورت گاز وارد سیلندر شد و مقدار کمی از پودر آن مصرف گردید نمی توان برای استفاده بعدی به آن اطمینان کرد . بنابراین باید گاز داخل سیلندر را تخلیه و سپس درپوش را باز کرده و کارتریج آن را تعویض کنید . جهت تخلیه گاز از درون سیلندر کافی است خاموش کننده را سر و ته نموده و اهرم آن را فشار دهید تا تمام گاز خارج گردد .

طریقه کار با خاموش کننده پودر و گاز کارتریج بیرون

در نزدیکی محل آتش سوزی خاموش کننده را روی زمین گذاشته، ضامن را آزاد کنید سپس لوله لاستیکی را از گیره خارج و آن را با دستگیره با هم نگه دارید بدون آنکه بدن یا سر و صورت خود را در مسیر سوپاپ ایمنی خاموش کننده قرار دهید شیر گاز را باز کنید . ( در نوع ضربه ای ضربه بزنید ) . سپس با یک دست نازل را و با دست دیگر خاموش کننده را گرفته و با فشار بر روی اهرم نازل، پودر را بر روی آتش بپاشید .

طریقه کار کردن با خاموش کننده پودر و گاز کارتریج داخل

در این نوع خاموش کننده کارتریج در داخل بدنه سیلندر و زیر درپوش قرار می گیرد . هنگامی که ضامن را بیرون کشیدید اهرم را فشار دهید تا گاز از داخل کارتریج وارد بدنه سیلندر شود، سپس با یک دست نازل را گرفته با دست دیگر اهرم را فشار دهید تا پودر روی آتش پاشیده شود .آزمایش‌های مقرری خاموش کننده‌های پودر و گاز: هر یک ماه یک بار درب سیلندر را باز نموده از کلوخه نشدن پودر مطمئن شوید . از باز بودن خروجی سیلندر همچنین سالم بودن لوله لاستیکی اطمینان حاصل کرده، کارتریج را وزن نموده تا از شارژ بودن آن مطمئن شوید، چنانچه بیش از ۱۰٪ از وزن گاز درون آن کم شده باشد مجدداً شارژ کنید . در صورت امکان سالی یک بار در حریق آموزشی از خاموش کننده استفاده کنید و مجدداً شارژ نمائید . ( هر کارتریج با ۱۱۰ گرم گاز CO۲ پر شده است .)

کپسول های آتش نشانی( خاموش کننده ها ) به ۵ دسته تقسیم می شوند .

۱) کپسول های آتش نشانی آب

۲) کپسول های آتش نشانی مواد شیمیائی و مرطوب

۳ ) کپسول های شیمیائی کف

۴ ) کپسول های آتش نشانی پودر و گاز

۵) کپسول های آتش نشانی دی اکسید کربن Co2 این کپسول های آتش نشانی بر اساس محیط و نوع آتش سوزی باید مورد استفاده قرار بگیرند ( بطور مثال : نمی توان کپسول آب و گاز را برای خاموش کردن وسایل برقی استفاده کرد و یا کپسول پودر و گاز را برای آتش سوزی داخل منزل )

روشهــای اطفـاء حــریق

روشهای  جلوگیری از تجمیع عوامل ایجاد حریق هستند که با حذف هر کدام از آنها آتش خاموش می گردد .

۱-خذف هوا یا اکسیژن ( خفــه کردن ) :

با کاهش یا حذف کامل غلظت اکسیژن هوا می توان اکثر حریق ها را خاموش کرد .

مانند : قراردان پتوی خیس یا درپوش برروی ظرف مایع مشتعل .

۲-حذف یاکاهش حرارت ( سـرد کردن ) :

با توجه به تعریف نقطه اشتعال ، هر ماده سوختنی جهت شعله وری وادامه حریق نیاز به مقداری حرارت داشته تا در سطح خود بخارات قابل اشتعال تولید و از ترکیب آن با اکسیژن هوا مخلوط قابل اشتعال بوجود آورد تا با دریافت اندکی حرارت شعله ور شود . حال چنانچه این فرایند رخ داده وحریق ادامه یابد ، می توان با کاهش دمای ماده مشتعل به پائین تر از نقطه اشتعال آن ( بدلیل عدم توانایی در مساعد نمودن بخارات قابل اشتعال ) از گسترش حریق جلوگیری و آنرا اطفاء نمود .

مانند : پاشیدن آب بر روی ماده مشتعل به دلیل خاصیت خنک کنندگی آن .

۳- حذف ماده سوختنی ( روش جداسازی )‌:

چنانچه بتوان ماده قابل اشتعال رااز مجاورت هوا یا حرارت دور نمود ، حریق خاموش می شود . مانند : بستن شیر اصلی در حریق گازها .

۴- قطع واکنش های زنجیره ای ( برهم زدن اختلاط قابل اشتعال ) :

این روش اطفایی بوسیله استفاده از مواد شیمیایی بازنده حریق و یا جلوگیری از تبدیل فازه ها به یکدیگر از ادامه آتش سوزی ممانعت می کند .

 مانند استفاده از مواد اطفایی پودری در حریق مایعات .

انــواع مـواد اطفــایی

آب :

استفاده از آب برای کنترل حریق ساده ترین ودرعین حال موثرترین روشی است که تمام افراد با آن آشنا می باشند . لیکن به همان اندازه که استفاده از آب می تواند در خاموش کردن آتش مفید باشد ، استفاده نابجا از آن نیز می تواند موجب ایجاد مخاطره و گسترش حریق یا خسارت بعدی گردد.

کــف ( فـوم ) :

کف های مورد مصرف دراطفاء حریق که آنواع پروتئینی آن از تخمیر آلایش های دامی غیر خوراکی نظیر : خون ، دو ، شاخ ، پشم و … وانواع شیمیایی آن از ترکیب برخی مواد شیمیایی خاص تهیه می شود، در هنگام پاشیده شدن توسط سر لوله کفساز باهوا وآب مخلوط شده وحباب ایجاد می نماید . فراونی گسترش کف در هنگام استفاده ، می تواند روی حریق را پوشانده ومانع رسیدن اکسیژن وصعود گازهای ناشی از حریق می گردد . نکته مهم در استفاده از کف ؤ توسعه خوب آن وپخش شدن روی سطح ماده مشتعل مخصوصاَ مایعات قابل اتعال بدلیل سبکی آنها می شود .

پودرهای شیمیایی :

استفاده از برخی از مواد شیمیایی که معمولاَ دارای بنیان کربنات ، سولفات یا فسفات می باشند ، یکی از راه های متداول وساده برای خاموش کردن آتش از طریق خفه کردن آن است . این ترکیبات براحتی برای اطفاء انواع حریق     C,B,A  بکار می روند . به همین دلیل در استفاده های عمومی معمولاَ این خاموش کننده ها توصیه می شوند . پودر شیمیایی روی حریق پاشیده شده و باعث پوشاندن آتش وجلوگیری از رسیدن اکسیژن می گردد. پودرها در حرارت بالای ۶۰ درجه سانتی گراد پایداری خوبی ندارند و امکان چسبندگی آنها در کپسول زیاد می گردد . ابعاد ذرات پودر بسته به نوع مواد و شرکت سازنده حدوداَ ۷۵-۱۰۰ میکرن است که هرچه قطر ذرات ریز تر باشد ، موثرتراست . پودر شیمیایی تحت فشار ازت یا CO2  در سطح قاعده حریق به صورت جارویی پاشیده شده ودر صورتی که افراد آموزش کافی دیده باشد ، براحتی آتش را خاموش می نمایند.پودر شیمیایی آنچنان که باید برای حریق دسته A  کاربرد ندارد ، چرا که بدلیل نفوذ پذیری در جامدات ، نمی تواند به عمق آنها ورود واز داخل آنها را خاموش نماید . به همین دلیل می بایست بعد از استفاده از مواد اطفایی پودری ، باپاشش آب از برگشت شعله پیشگیری کرد . مگراینکه مواد درحال اشتعال پربها باشند یا استفاده از آب ماهیت آنها را تغییر دهد .

پودر ۱۰۰ درصد خشک :‌

این پودر برای خاموش کردن حریق فلزات قابل اشتعال مانند :‌ سدیم ، پتاسیم ، منیزیم ومانند آن بکار می رود  وبیشترین مکان مصرف آنها آزمایشگاه ها است .

گـــاز CO2 :

دی اکسید کربن گازی است غیر قابل احتراق ، بی بو ، غیر رسمی وسنگین تر از هوا که داری چگالی ۵/۱ بوده وهادی الکتریسته نیست . مکانیسم عمل آن هنگام حریق به سه صورت است : ابتدا با تشکیل یک لایه سنگین مقاوم در مقابل عبور هوا ، آتش را خفه می کند ، سپس اکسیژن هوای اطراف حریق راکاهش ونهایتاَ آتش را سرد می کند .یکی از خصوصیات مهم گاز CO2  این است که باعث ایراد خسرت به مواد موجود در محیط حریق نمی شود . لذا در مواردی که مواد باارزش دچار حریق می شوند ، مناسب تر از آب است . CO2 برای حریق های الکتریکی والکترونیکی بسیار مناسب است . زیرا تا حدودی بدلیل هدایت برق وخصوصا حذف مواد خاموش کننده باقیمانده ، باعث اتصالی یا خرابی در قطعات حساس نمی گردد. لیکن هنگام استفاده ، بدلیل جایگزین شدن با اکسیژن محیط ، می تواند موجب خفگی فرد اطفاگر وساکنین گردد. همچنین در فضای روباز ودارای تهویه نیز چون نمی تواند جایگزین کامل اکسیژن محیط شود از قابلیت اطفاء کامل این حریق ها برخوردار نیست .

ترکیبات هالوژنه ( هالون ) :

مواد هالوژنه از مشتقات CH4  یا C2H6 می باشند که جایگزین یک یا چند عنصر هالوژنه شامل (I.BR.C1.F ) شده اند . هالون ها در هنگام اطفاء  بدون بجای گذاشتن اثرات تخریبی وباقیمانده بروی مواد ودستگاه ها می تونند بطور بسیار موثری ایفای نقش نمایند . مکانیسم اثر هالون ها تا حدودی مشابه CO2  بوده و چون سنگین تر از هوا هستند ، می توانند به سرعت روی حریق را پوشانده ومانع رسیدن اکسیژن گردند. بعلاوه پاشش این مواد برروی حریق می تواند باعث رقیق شدن اکسیژن هوای اطراف حریق شده وآن را مهار نماید . این مواد به نسبت افزایش حجم هنگام تغییر فاز از حالت مایع به بخار بیش از ۳ برابر افزایش حجم بیشتری نسبت به دی اکسد کربن پیدا می کنند .به همین دلیل در وزن مساوی ، قدرت خاموش کنندگی  آنها ۳-۲ برابر CO2 می باشد . هالون ها می توانند در هنگام مجاورت با آتش از سرعت واکنش های زنجیره ای بکاهند وبصورت موثری آتش را مهار نمایند . گرچه مدت هاست که استفاده از هالون ها بدلیل تاثیرات نا مطلوب آنها برروی لایه ازون و محیط زیست ، منسوخ وممنوع گردیده ، لیکن اخیراَ برخی شرکت ها با ایجاد تغییراتی در بنیان مولکولی آنها ، کپسول هایی را به بازار ارائه داد ه اند که به نسبت حجم و وزن کم ، ضمن تاثیر گذاری بسیار عالی در اطفاء حریق ها ، تاثیرات مخرب زیست محیطی ندارند . خاموش کننده های جدید هالون برای مکان های محتوی تجهیزات یا مواد قابل اشتعال مهم و حساس مانند : دستگاه های الکترونیکی والکتریکی ، جامدات پر ارزش ، اسناد ، دیسپاچینگ ها ، مراکز مخابراتی ومانند آنها کاربرد زیادی دارند.

کپسول هالون ۱-چند بار مصرف ۲-جهت استفاده در خودرو

کپسول آتش نشانی کد ۳ سیلندر کپسول

سیلندر کپسول ۱-سیلندرجهت بالن بغل انواع کپسول

کپسول آتش نشانی کد ۴ کپسول آب و گاز

کپسول آب و گاز سایز ۱۲ و ۵۰ کیلویی

کپسول آتش نشانی کد ۶ کپسول پودر وگاز چرخدار

کپسول پودر وگاز چرخدار ۱-استاندارد دارد ۲-در دو مدل (تحت فشار )و(بالن بغل) ۳-در سایزهای ۲۵-۵۰-۷۵-

خصوصیات گازكربنیك:

1. گازكربنیك(CO₂) گازی است غیرقابل احتراق، بی بو، خنثی ، غیرسمی، فاسد نشدني و عایق در برابر الكتریسیته می باشد.

2. وزن آن سنگین تر از هوا است (وزن مخصوص آن 529/1) و به اين علت در صورت پرتاب بر روی حریق هواي اطراف يا همان اكسیژن خارج و خود جانشین می شود.

3. به آسانی بوسیله فشار و سرما تبدیل به مایع شده و انبار كردن آن به صورت گازمایع و جامد صورت می گیرد.

4.در ظروف بسته و زیرفشاری برابر 50 آتمسفر psi 750 و بین درجه حرارتی 9/69 تا 8/87 درجه فارنهایت بصورت مایع و از 8/87 تا بالاتر حالت میعان را از دست داده به حالت گاز درمی آید این درجه حرارت را برای گازCO₂، درجه حرارت بحرانی می نامند. زیرا از این درجه بالاتر فشار هر قدر هم زیاد باشد باز تغییر حالت نداده و به همان صورت گاز باقی می ماند.

5. گازكربنیك(CO₂) جامد در 79 درجه سانتی گراد به سرعت از حالت جامدی بدون اینكه به حالت مایع درآید بصورت بخار گاز درمی آید.

6. یك كیلوگازكربنیك(CO₂) مایع وقتی به صورت گاز در می آید نیم متر مكعب فضا را اشغال می نماید و انبساط حجمی آن 1 به 450 می باشد.
در مكانهای بسته این گاز به حالت تقلیل درصد اكسیژن هوا حالت سمی پیدا كرده و در صورت تمركز موجب بی هوشی و حتی مرگ می گردد بعضی از اشخاص قادرند تا تمركز 9 درصد آن را برای چند دقیقه بدون بی هوشی تحمل نمایند.
خاموش كنندهگازكربنیك(CO₂) بدنه اصلی آن به شكل استوانه ـ فولادی و بدون درز می باشد كه گاز تحت فشار به شكل مایع در آن نگهداری می شود بدنه باید قادر باشد تا فشار حدود psi 7000 را تحمل نماید.
در صورتیكه فشار داخلی به بیش از 180 اتمسفر psi 2700 برسد سوپاپ ایمنی عمل كرده و گاز دستگاه را تخلیه می نماید.
فشار خاموش كننده برای خارج راندن مایع ازخود گاز CO₂تأمین می شود یعنی دارای فشار درونی است خاموش كننده های CO₂قابل كنترل می باشند.

شیرخاموش كننده CO₂دو نوع می باشد:

1.نوع شیرفلكه ای

2.نوع اهرمی

شیرخاموش كننده های CO₂بیشتردر اماكن بسته مانند اطاق كامپیوتر یا ادوات ظریف الكتریكی یا الكترونیكی كتابخانه ها ، موزه ها و آشپزخانه ها و آتش سوزیهای برق می توان استفاده نمود.

طریقه استفاده از خاموش كننده CO₂

• انواع دستی آن به همان صورت خاموش كننده های دیگر حمل می شود.
• با توجه به فشار زیاد دستگاه و به علت طرح خاص سر لوله حداكثر فاصله پرتاب این خاموش كننده بین 4-2 متر است بنابراین برای استفاده باید بیشتر به حریق نزدیك شد.
• در فاصله دورتر ازحریق ضامن را آزاد و سر لوله را در دست گرفته و با قرار گرفتن در موقعیت مناسب با فشار روی اهرم یا بازكردن شیر – گاز را با حركت سر لوله قیفی به محل دلخواه هدایت می كنیم
• بهتر استCO₂را به طرف سطح مواد درحال اشتعال هدایت نمود در صورتی كه از پر كردن دستگاه اطمینان دارید ولی گاز خارج نمی شود احتمالاً ممكن است راه خروج آن به علت یخ زدن گاز مسدود شده باشد برای چند لحظه شیر را ببندید و مجدداً باز كنید.
• این خاموش كننده چون قابل كنترل است در صورتیكه بیش از 10درصد آن مصرف نشود می توان از آن برای حریقهای دیگر استفاده كرد.

نکته:خروج گاز از سر لوله در این نوع خاموش كننده با صدای شدیدی صورت می گیرد و ممكن است برای كسانیكه برای اولین بار با آن كار می كنند ایجاد دست پاچگی نماید.